Οι ευρυαγγείες κάτω άκρων είναι διατεταμένες μικροσκοπικές φλέβες, που βρίσκονται πολύ κοντά στην επιφάνεια του δέρματος και έχουν διάμετρο 0.5-1 mm. Συνήθως έχουν ερυθρή, μωβ ή κυανή απόχρωση και εντοπίζονται κυρίως στα πόδια, ενώ σε μερικές περιπτώσεις τις συναντούμε στο πρόσωπο ή άλλα μέρη του σώματος. Οι φλεβεκτασίες είναι και αυτές παθολογικά διατεταμένες φλέβες, λίγο μεγαλύτερες σε μέγεθος (1-3 mm σε διάμετρο), που συχνά υπάρχουν μαζί με τις ευρυαγγείες. Βρίσκονται λίγο βαθύτερα στο δέρμα και έχουν συνήθως κυανή απόχρωση. Πολλές φορές τις ονομάζουμε τροφοφόρες φλέβες, καθώς όταν παρουσιάζουν ανεπάρκεια, τροφοδοτούν με αίμα τις ευρυαγγείες.
Συχνότητα και Επιδημιολογία
Οι ευρυαγγείες κάτω άκρων αποτελούν μια πολύ συχνή κατάσταση, καθώς έχει υπολογιστεί ότι το 80% των ενηλίκων ανδρών και των γυναικών εμφανίζουν ήπιες αλλά ορατές ευρυαγγείες και/ή φλεβεκτασίες. Συνήθως προσβάλλονται οι γυναίκες και η συχνότητα αυξάνει με την πρόοδο της ηλικίας. Εκτός από το θήλυ φύλο και την ηλικία, προδιαθεσικοί παράγοντες είναι η κληρονομικότητα, καταστάσεις που προκαλούν αυξημένη ενδοκοιλιακή πίεση, δερματικές βλάβες, προηγηθείσα φλεβική επέμβαση, αυξημένο σωματικό βάρος, παρατεταμένη ορθοστασία ή ανάρτηση των κάτω άκρων, παρατεταμένη ακινητοποίηση και έκθεση στον ήλιο και τη ζέστη. Ειδικά για τις γυναίκες, οι ορμονικές μεταβολές στην εφηβεία, την κύηση και την εμμηνόπαυση, η λήψη αντισυλληπτικών και ορμονικής θεραπείας υποκατάστασης προδιαθέτουν στην εμφάνιση ευρυαγγειών και φλεβεκτασιών.
Παθοφυσιολογία
Όπως και στην περίπτωση των κιρσών, η ανεπάρκεια των βαλβίδων και η βλάβη του τοιχώματος των μικρών φλεβικών κλάδων του δέρματος, έχει σαν αποτέλεσμα την παλινδρόμηση του αίματος, τη συσσώρευσή του στα φλεβικά στελέχη και τελικά τη διάτασή τους. Αν και ο μηχανισμός είναι ο ίδιος, το τελικό αποτέλεσμα είναι η δημιουργία ευρυαγγειών και φλεβεκτασιών, καθώς η ανεπάρκεια αφορά μικρότερα φλεβικά στελέχη του δέρματος. Έτσι εξηγείται και η συχνότερη εμφάνισή τους στα κάτω άκρα, καθώς η βαρύτητα δρα αντίθετα προς την φορά κίνησης του αίματος από τις φλέβες των ποδιών προς την καρδιά.
Κλινική Εικόνα
Οι ευρυαγγείες κάτω άκρων γίνονται εύκολα αντιληπτές με την επισκόπηση και μπορεί να μοιάζουν σαν ιστό αράχνης, σαν κλαδιά δέντρου, σαν νήματα ή σαν τριχίδια. Οι φλεβεκτασίες, λόγω της βαθύτερης εντόπισής τους, ίσως δεν είναι τόσο εύκολα αντιληπτές. Μερικές φορές όμως είναι αρκετά διατεταμένες, ώστε να προβάλλουν στο δέρμα σαν μικροσκοπικοί κιρσοί. Αρκετοί ασθενείς αναφέρουν ένα αίσθημα δυσφορίας στα πόδια τους, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις αναφέρεται κνησμός ή καύσος στην περιοχή που φιλοξενεί ευρυαγγείες και φλεβεκτασίες.
Πρόγνωση
Οι ευρυαγγείες κάτω άκρων και οι φλεβεκτασίες είναι γενικά μια καλοήθης κατάσταση, η οποία δεν είναι απειλητική για τη ζωή. Τα αισθητικά προβλήματα που δημιουργούν, αποτελούν αιτία για μειωμένη αυτοεκτίμηση και περιορισμούς στη χρήση ρούχων που αφήνουν ακάλυπτα τα προσβεβλημένα τμήματα του δέρματος, ειδικά τους θερινούς μήνες. Για πολλούς ανθρώπους, άνδρες και γυναίκες, αποτελούν πηγή αισθήματος ντροπής και ψυχολογικής επιβάρυνσης.
Όταν, δε, η κατάσταση είναι αρκετά εκτεταμένη, υπάρχουν και λειτουργικές ενοχλήσεις από τα ανωτέρω αναφερόμενα συμπτώματα. Στις πιο προχωρημένες περιπτώσεις, συσχετίζονται με ανεπάρκεια και μεγαλύτερων φλεβικών στελεχών και υποδεικνύουν ενδεχόμενη προδιάθεση για φλεβική ανεπάρκεια. Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι οι ευρυαγγείες και οι φλεβεκτασίες, αν και γενικά καλοήθεις, δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με αδιαφορία, αλλά θα πρέπει να ζητείται η εξέταση από ειδικό.
Αντιμετώπιση
Η αντιμετώπιση τω ευρυαγγειών γίνεται συνήθως για την επίτευξη των παρακάτω στόχων:
Α. Βελτίωση συμπτωμάτων
Β. Πρόληψη επιπλοκών
Γ. Βελτίωση τη εμφάνισης
Δ. Αντιμετώπιση υποκείμενης φλεβικής παθολογίας
Η στρατηγική γενικά στη αντιμετώπιση των φλεβικών παθήσεων υπαγορεύει την αντιμετώπιση της παθολογίας στα μεγαλύτερα ανεπαρκούντα φλεβικά στελέχη και εν συνεχεία στα μικρότερα. Με αυτό κατά νου, γίνεται αντιληπτό ότι πριν την αντιμετώπιση των ευρυαγγειών και φλεβεκτασιών θα πρέπει ναι διερευνηθούν και να αντιμετωπιστούν τυχόν ανεπάρκεια μεγαλύτερων φλεβών. Για το λόγο αυτό χρειάζεται οπωσδήποτε μια υπερηχογραφική εξέταση με triplex φλεβών, πριν επιχειρηθεί οποιαδήποτε παρέμβαση. Η διεθνής εμπειρία έχει δείξει ότι αν επιχειρηθεί παρέμβαση σε ευρυαγγείες και φλεβεκτασίες, ενώ υπάρχει ανεπάρκεια και μεγαλύτερων φλεβών, η υποτροπή των ευρυαγγειών είναι αναπόφευκτη, ενώ είναι συχνότερη η υπέρχρωση του δέρματος, η εμφάνιση ελκών και το τηλεγγειακτατικό matting.
Εφόσον αποφασιστεί παρέμβαση για ευρυαγγείες και φλεβεκτασίες, αυτή είναι ελάχιστα παρεμβατική, σχετικά ανώδυνη, γρήγορη και σε συνθήκες ιατρείου. Ο ασθενής επιστρέφει άμεσα στις καθημερινές του δραστηριότητες, με σύσταση για περπάτημα και χρήση ελαστικών καλτσών μετά την παρέμβαση για βελτιστοποίηση του αποτελέσματος. Είναι σημαντικό ο ασθενής να κατανοήσει ότι δεν υπάρχει τέλεια θεραπεία για την κατάσταση αυτή και μπορεί να απαιτηθούν αρκετές θεραπευτικές συνεδρίες για την επίτευξη ικανοποιητικού αποτελέσματος.
Θεραπευτικές Επιλογές
Α. Σκληροθεραπεία
Θεωρείται ως η μέθοδος εκλογής για την αντιμετώπιση των ευρυαγγειών και των φλεβεκτασιών. Χρησιμοποιείται για δεκαετίες και είναι μια ασφαλής και αποτελεσματική παρέμβαση. Εντούτοις, όπως κάθε παρέμβαση, ίσως δεν έχει ικανοποιητικά αποτελέσματα σε κάθε ασθενή και παρουσιάζει κάποιες πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες σε κάποιους ασθενείς. Για τον λόγο αυτό είναι απαραίτητη η λήψη λεπτομερούς ιστορικού από υποψήφιους ασθενείς καθώς υπάρχουν απόλυτες και σχετικές αντενδείξεις για σκληροθεραπεία (εγκυμοσύνη, θηλασμός,αντιπηκτική αγωγή, σακχαρώδης διαβήτης και το σοβαρό βρογχικό άσθμα).
Κατά την σκληροθεραπεία γίνεται έγχυση με πολύ λεπτή βελόνα στον αυλό του μικρού φλεβικού κλάδου μιας χημικής ουσίας που ονομάζεται σκληρυντική ουσία. Ο φλεβικός κλάδος υφίσταται ίνωση και καταστροφή κάποιο χρονικό διάστημα μετά την παρέμβαση. Αναλόγως της έκτασης του προβλήματος, ίσως χρειαστούν αρκετές θεραπευτικές συνεδρίες των 15-20 λεπτών, με προγραμματισμό ανά μία ή δύο εβδομάδες η μία από την άλλη.
Για τις πρώτες εβδομάδες μετά την σκληροθεραπεία, πρέπει να αποφεύγεται η έκθεση στον ήλιο, η έντονη σωματική άσκηση, τα πολύ θερμά μπάνια και η αποτρίχωση με κερί.
Η θεραπεία με σκληροθεραπεία σπάνια έχει σοβαρές επιπλοκές, αλλά είναι συνηθισμένες οι ήπιες ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως η ερυθρότητα και η μελάχρωση, η φλεβίτιδα (φλεγμονή της θεραπευθείσας περιοχής) και μικρά εξογκώματα με παγιδευμένο αίμα. Αυτές είναι ενδείξεις ότι η θεραπεία είχε την επιδιωκόμενη επίδραση και συνήθως εξαφανίζονται σε μερικές εβδομάδες χωρίς άλλη παρέμβαση. Η χρήση των ελαστικών καλτσών μετά την παρέμβαση συνιστάται ακριβώς για πρόληψη αυτών των επιπλοκών και τη βελτιστοποίηση του θεραπευτικού αποτελέσματος. Παρόλα όμως τα προληπτικά μέτρα, υπάρχουν περιπτώσεις που η υπέρχρωση και η μελάχρωση μπορεί να επιμείνουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Β. Δερματικό laser
Το laser εφαρμόζεται στην επιφάνεια του δέρματος, χωρίς την ανάγκη για τομές ή τσιμπήματα βελόνας. Εκπέμπεται συγκεκριμένο μήκος κύματος στην φλέβα, προκαλώντας καταστροφή της και σταδιακή εξαφάνιση με την πάροδο κάποιου χρονικού διαστήματος. Εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια και τα αποτελέσματα και η ασφάλεια της μεθόδου δεν είναι τόσο καλά τεκμηριωμένα όσο της σκληροθεραπείας στην αντιμετώπιση των ευρυαγγειών.
Είναι αρκετά επώδυνη μέθοδος για τον ασθενή και εφαρμόζεται τοπική αναισθητική κρέμα. Η διάρκεια της παρέμβασης είναι 15-20 λεπτά και ίσως χρειαστούν αρκετές συνεδρίες για επίτευξη ικανοποιητικού αποτελέσματος. Συνοδεύεται από παροδική μελάχρωση, κνησμό, οίδημα και αλλαγές στην απόχρωση του δέρματος που διαρκεί για μερικές εβδομάδες. Αν και το κόστος της μεθόδου τείνει να είναι μεγαλύτερο από αυτό της σκληροθεραπείας, αποτελεί την καλύτερη επιλογή για την αντιμετώπιση των ευρυαγγειών σε ιδιαίτερες περιοχές του σώματος, όπως το πρόσωπο.