Τί είναι η επιπολής θρομβοφλεβίτιδα;
Η επιπολής θρομβοφλεβίτιδα είναι ένας τύπος φλεβικής θρόμβωσης, ο οποίος αφορά μια επιφανειακή φλέβα του ποδιού ή του χεριού. Είναι μια αρκετά συχνή πάθηση καθώς η συχνότητα της επιπολής θρομβοφλεβίτιδας των κάτω άκρων υπολογίζεται ότι είναι 3% έως 11% στο γενικό πληθυσμό. Είναι πιο συχνή στις μείζονες σαφηνείς φλέβες και τους κλάδους τους, ακολουθούμενη από την κεφαλική και βασιλική φλέβα στο άνω άκρο. Η μείζων σαφηνής φλέβα προσβάλλεται στο 60% έως 80% των περιπτώσεων, ακολουθούμενη από την ελάσσονα σαφηνή φλέβα σε 10% έως 20% και σε αμφότερα τα κάτω άκρα σε 5% έως 10%.
Πώς εκδηλώνεται κλινικά η επιπολής θρομβοφλεβίτιδα;
Η διάγνωση της επιπολής θρομβοφλεβίτιδας με την κλινική εξέταση βασίζεται στην παρουσία του ερυθήματος (κοκκινίλα) και ευαισθησίας (πόνου) στην κατανομή των επιφανειακών φλεβών, με το ψηλαφητικό εύρημα της σκληρίας κατά μήκος της φλέβας που μοιάζει με κορδόνι. Ο πόνος και η τοπικά αυξημένη θερμοκρασία είναι κλινικά εμφανής και μπορεί να υπάρχει σημαντική διόγκωση του σκέλους ακόμη και χωρίς εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση. Μερικές φορές ο ασθενής μπορεί να έχει ερύθημα, πόνο και ευαισθησία που εκτείνεται κατά μήκος του ποδιού, αλλά το triplex να είναι αρνητικό για επιπολής ή εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση. Σε τέτοιους ασθενείς, η διάγνωση της κυτταρίτιδας ή λεμφαγγειίτιδας πρέπει να ληφθεί υπόψη.
Ποιοι παράγοντες προδιαθέτουν σε επιπολής θρομβοφλεβίτιδα;
Τα συχνότερα αίτια που μπορεί να οδηγήσουν στην εμφάνιση επιπολής θρομβοφλεβίτιδας είναι η βλάβη του ενδοθηλίου από τραύμα ή τοποθέτηση φλεβικών καθετήρων, φλεβική στάση, όπως παρατηρείται στους κιρσούς των φλεβών των κάτω άκρων και υπερπηκτικές καταστάσεις, όπως η έλλειψη πρωτεΐνης C και ανεπάρκεια πρωτεΐνης S, έλλειψη αντιθρομβίνης ΙΙΙ και κακοήθη νεοπλασματικά νοσήματα.
Στους ασθενείς στους οποίους παρουσιάζεται επιπολής θρομβοφλεβίτιδα χωρίς ιστορικό βλάβης του ενδοθηλίου ή κιρσών μπορεί να χρειαστεί να διερευνηθούν για την παρουσία τέτοιων διαταραχών.
Εκτός των ανωτέρω, έχουν αναγνωριστεί μια σειρά από συνθήκες και παράγοντες που σχετίζονται με προδιάθεση για την ανάπτυξη της επιπολής θρομβοφλεβίτιδας. Η χρήση των από του στόματος αντισυλληπτικών, η ορμονική θεραπεία υποκατάστασης στην εμμηνόπαυση, η εγκυμοσύνη, η παχυσαρκία, η παρατεταμένη ακινητοποίηση, πρόσφατη χειρουργική επέμβαση, τραύμα, σκληροθεραπεία, ιστορικό φλεβικής θρομβοεμβολής, ορισμένα φάρμακα (π.χ., διαζεπάμη, αμιωδαρόνη, βανκομυκίνη, ηρωίνη) και ενδοφλέβια χρήση καθετήρα με ή χωρίς βακτηριακή λοίμωξη θέτουν τους ασθενείς θέση σε κίνδυνο για την εμφάνιση επιπολής θρομβοφλεβίτιδας.
Επιπλέον, οι ασθενείς με αυτοάνοσες διαταραχές και αγγειίτιδα, όπως η νόσος Behcet και η νόσος του Buerger είναι σε αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση επιπολής θρομβοφλεβίτιδας.
Πότε πρέπει να κάνω triplex;
Η διάγνωση της επιπολής θρομβοφλεβίτιδας βασίζεται κυρίως στην χαρακτηριστική κλινική εικόνα. Εντούτοις, επειδή στο 11% των ασθενών μπορεί να υπάρχει ταυτόχρονη εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση, συνιστάται όλοι οι ασθενείς να υποβάλλονται σε triplex φλεβών. Η εξέταση μπορεί να εκτιμήσει με ακρίβεια την έκταση της θρόμβωσης τόσο στο επιπολής, όσο και στο εν τω βάθει φλεβικό σύστημα. Άλλες απεικονιστικές μέθοδοι, όπως η αξονική φλεβογραφία και το σπινθηρογράφημα έχουν χαμηλή ειδικότητα και ανατομική ακρίβεια και δεν προτιμούνται.
Τα D-Dimmers έχουν μόνο αρνητική προγνωστική αξία, καθώς επί αρνητικού αποτελέσματος δύνανται να αποκλείσουν την διάγνωση της φλεβοθρόμβωσης, ενώ ο υπόλοιπος αιματολογικός έλεγχος κατευθύνεται κυρίως στην αναγνώριση πιθανών προδιαθεσικών παραγόντων, όπως οι θρομβοφιλίες και τα νεοπλασματικά νοσήματα, ειδικά στις περιπτώσεις που η επιπολής θρομβοφλεβίτιδα δεν συνδυάζεται με κιρσούς ή ιστορικό βλάβης του ενδοθηλίου της φλέβας από τραυματισμό.
Πόσο σοβαρή είναι η επιπολής θρομβοφλεβίτιδα;
Η επιπολής θρομβοφλεβίτιδα σίγουρα δεν έχει την κακοήθη εξέλιξη της εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις έχει τη δυνατότητα να βελτιωθεί από μόνη της ακόμη και χωρίς ιδιαίτερη θεραπεία. Η κλασική διδασκαλία για την πρόγνωση της επιπολής θρομβοφλεβίτιδας αναφέρει ότι η νόσος έχει μια καλοήθη εξέλιξη και βελτιώνεται εφ’ εαυτής και η θεραπεία περιλαμβάνει μέτρα για την ανακούφιση από το άλγος και τη φλεγμονή.
Για πολλές δεκαετίες η αντιμετώπιση περιελάμβανε κινητοποίηση του ασθενούς, ψυχρά επιθέματα τοπικά και χρήση αντιφλεγμονωδών φαρμάκων. Τα τελευταία χρόνια όμως, οι έρευνες έχουν δείξει ότι η επιπολής θρομβοφλεβίτιδα δεν είναι πάντα αθώα και δεν θεραπεύεται πάντα από μόνη της, καθώς σε ποσοστό 11% η νόσος μπορεί να εξελιχθεί σε εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση, η οποία έχει φυσικά άλλη εξέλιξη και πιο σοβαρές επιπλοκές όπως η πνευμονική εμβολή.
Πώς θεραπεύεται η επιπολής θρομβοφλεβίτιδα;
Στις μέρες μας, η νόσος αντιμετωπίζεται με χορήγηση αντιπηκτικών, ταυτόχρονα με τα παραδοσιακά υποστηρικτικά μέτρα, δηλαδή την ανύψωση του μέλους, τα ψυχρά επιθέματα, τα αντιφλεγμονώδη και την χρήση ελαστικών καλτσών.
Για πόσο καιρό πρέπει να πάρω αντιπηκτικά φάρμακα μετά από επιπολής θρομβοφλεβίτιδα;
Η διάρκεια της αγωγής με αντιπηκτικά είναι συνήθως 6 εβδομάδες, αλλά μπορεί να παραταθεί για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα αν υπάρχει επέκταση στο εν τω βάθει φλεβικό σύστημα ή αν αναγνωριστούν ισχυροί προδιαθεσικοί παράγοντες για φλεβοθρόμβωση. Η χρήση αντιπηκτικών έχει βρεθεί ότι είναι αποτελεσματική στην λύση του θρόμβου, την πρόληψη υποτροπής θρόμβωσης και την πρόληψη επιπλοκών, όπως η πνευμονική εμβολή. Στην περίπτωση που η επιπολής θρομβοφλεβίτιδα αφορά το στέλεχος της μείζονος σαφηνούς και επεκτείνεται στα 3 εκ από τη σαφηνομηριαία συμβολή, θεωρείται ισοδύναμο της εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης και χρήζει αντιμετώπισης με αντιπηκτική αγωγή σε θεραπευτική δόση.