Τι είναι η χειρουργική αρτηριακή παράκαμψη (bypass) στα κάτω άκρα;
Αρτηριακή παράκαμψη (bypass):πρόκειται για μια επέμβαση με την οποία παρακάμπτεται μια φραγμένη αρτηρία των κάτω άκρων, ώστε να βελτιωθεί η αρτηριακή παροχή στα πόδια. Στην αρτηριοπάθεια των κάτω άκρων αναπτύσσονται αθηρωματικές πλάκες που φράσσουν τις αρτηρίες με αποτέλεσμα τη μείωση της παροχής αίματος.
Για να παρακαμφθεί το κώλυμα, χρησιμοποιείται ένα κατάλληλο μόσχευμα, το οποίο ενώνει την βατή κεντρική αρτηρία (αρτηρία παροχής – inflow) με μία βατή αρτηρία περιφερικότερα του κωλύματος (αρτηρία απορροής – outflow).
Το μόσχευμα που χρησιμοποιείται για να γεφυρώσει τις αρτηρίες παροχής και απορροής μπορεί να είναι μια κατάλληλη φλέβα του ασθενούς ή ένας σωλήνας από συνθετικό υλικό.
Αν το παρακαμπτήριο μόσχευμα τοποθετείται σύμφωνα με την φυσιολογική πορεία των αρτηριών στο ανθρώπινο σώμα, οι παρακάμψεις ονομάζονται ανατομικές, ενώ αν το μόσχευμα τοποθετείται με κατεύθυνση διαφορετική από την φυσιολογική πορεία των αρτηριών, η παρακάμψεις ονομάζονται εξω-ανατομικές.
Για ποιο λόγο μπορεί να χρειαστεί ένας ασθενής χειρουργική αρτηριακή παράκαμψη στα κάτω άκρα;
Ένα ποσοστό ασθενών με περιφερική αρτηριοπάθεια των κάτω άκρων παρουσιάζει συμπτώματα απειλητικά για την επιβίωση του σκέλους. Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να είναι πόνος του ποδιού ακόμη και κατά την ανάπαυση, μόλυνση ή γάγγραινα του ποδιού.
Η κατάσταση αυτή ονομάζεται Χρόνια Απειλητική για το Σκέλος Ισχαιμία. Η χειρουργική αρτηριακή παράκαμψη είναι ένας από τους τρόπους, με τους οποίους μπορεί να βελτιωθεί η αρτηριακή παροχή στα κάτω άκρα, για την ανακούφιση των συμπτωμάτων και τη διάσωση του σκέλους.
Σε άλλες περιπτώσεις, η περιφερική αρτηριοπάθεια των κάτω άκρων έχει σαν αποτέλεσμα τον περιορισμό της βάδισης του ασθενούς, μία κατάσταση που ονομάζεται διαλείπουσα χωλότητα.
Όταν η διαλείπουσα χωλότητα είναι σοβαρή ή όταν δημιουργεί προβλήματα στην καθημερινότητα του ασθενούς, τότε σε μερικές περιπτώσεις η χειρουργική αρτηριακή παράκαμψη είναι μία από τις διαθέσιμες επιλογές για τη βελτίωση της αρτηριακής παροχής και τη βελτίωση των συμπτωμάτων, ειδικά αν η κατάσταση δεν βελτιώνεται με την συντηρητική αγωγή.
Τι εξετάσεις πρέπει να κάνω πριν από μια επέμβαση αρτηριακής παράκαμψης;
Ο αγγειοχειρουργός σας συνήθως πρώτα θα σας ζητήσει να κάνετε ένα triplex των αρτηριών των κάτω άκρων και, ανάλογα με τα ευρήματα της κλινικής εξέτασης, ίσως χρειαστεί triplex κοιλιακής αορτής και λαγονίων αρτηριών.
Αν η περιφερική αρτηριοπάθεια χρειάζεται επέμβαση για τη βελτίωση των συμπτωμάτων, τότε θα σας ζητήσει να κάνετε επιπλέον απεικονιστικές εξετάσεις, όπως ψηφιακή αγγειογραφία ή αξονική αγγειογραφία, για να καταστρώσει το κατάλληλο πλάνο της επέμβασης με σκοπό να αυξήσει την παροχή αίματος στα κάτω άκρα.
Μετά, θα σας ζητήσει να υποβληθείτε σε προεγχειρητικό έλεγχο της γενικής σας κατάστασης, ώστε να διαπιστώσει τον κίνδυνο που διατρέχετε από την επέμβαση, ανάλογα με τα συνοδά προβλήματα της υγείας σας.
Θα χρειαστεί να κάνετε εξετάσεις αίματος και να εξεταστείτε από καρδιολόγο. Μερικές φορές θα χρειαστεί να εξεταστείτε και από πνευμονολόγο. Αυτές οι εξετάσεις θα καθορίσουν αν είστε κατάλληλος υποψήφιος για επέμβαση αρτηριακής παράκαμψης, δηλαδή αν ο περιεγχειρητικός κίνδυνος είναι αποδεκτός.
Πώς θα προετοιμαστώ για την επέμβαση;
Εφόσον ληφθεί η απόφαση, ότι μια χειρουργική αρτηριακή παράκαμψη είναι η κατάλληλη επιλογή για εσάς, ο γιατρός σας θα σας συστήσει να ξεκινήσετε φαρμακευτική αγωγή με ένα αντιαιμοπεταλιακό φάρμακο (Plavix ή Salospir) και φάρμακα για τη χοληστερίνη.
Ο καρδιολόγος μπορεί να σας ξεκινήσει σε αγωγή για τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης και τη βελτίωση της καρδιακής λειτουργίας. Περιμένοντας την επέμβαση, θα πρέπει να σταματήσετε, αν δεν το έχετε ήδη κάνει, το κάπνισμα και να περιορίσετε τα λιπαρά και το αλάτι στη διατροφή σας, ώστε να μειώσετε το βάρος σας.
Η σωματική άσκηση, αν και ενδείκνυται σε όλους τους ασθενείς προεγχειρητικά, είναι πρακτικά πολύ δύσκολη στους ασθενείς με περιφερική αρτηριοπάθεια, λόγω των περιορισμών που αυτή θέτει στην βάδιση. Συζητήστε με τον γιατρό σας ποια φάρμακα θα χρειαστεί να διακόψετε πριν από την επέμβαση καθώς και τις αναμενόμενες ανάγκες σε αίμα.
Τι γίνεται κατά τη διάρκεια μιας αρτηριακής παράκαμψης;
Χειρουργικές αρτηριακές παρακάμψεις στα κάτω άκρα μπορούν να γίνουν σε μία ή περισσότερες από τις παρακάτω αρτηρίες:
- Κοιλιακή αορτή και λαγόνιες (αρτηρίες στην κοιλιά και την πύελο)
- Αρτηρίες του μηρού (κοινή και επιπολής μηριαία αρτηρία)
- Αρτηρίες του γόνατος ή και κάτω από το γόνατο (ιγνυακή και κνημιαίες αρτηρίες)
Αν η επέμβαση παράκαμψης αφορά την αορτή και τις λαγόνιες αρτηρίες (αορτομηριαία παράκαμψη), θα χρειαστεί να υποβληθείτε σε γενική αναισθησία και να γίνει μια μεγάλη τομή στην κοιλιά σας και τομές στις βουβωνικές χώρες, ώστε να αποκαλυφθεί η κοιλιακή αορτή και οι κοινές μηριαίες αρτηρίες.
Στη συνέχεια, ο αγγειοχειρουργός σας θα αποκλείσει με κατάλληλες λαβίδες τη ροή του αίματος και θα ράψει ένα συνθετικό μόσχευμα στην αορτή σας και στη συνέχεια στις μηριαίες αρτηρίες. Μόλις ολοκληρώσει την τοποθέτηση του μοσχεύματος, θα αφαιρέσει τις λαβίδες αποκλεισμού και θα αποκαταστήσει την ροή του αίματος στα πόδια σας, έχοντας παρακάμψει τις φραγμένες αρτηρίες.
Αν η επέμβαση παράκαμψης αφορά τις αρτηρίες του μηρού ή της κνήμης (μηροϊγνυακή ή μηροπεριφερική παράκαμψη), τότε θα χρειαστεί να υποβληθείτε σε γενική ή ραχιαία αναισθησία και να γίνει μία τομή στην βουβωνική χώρα και άλλη μία τομή πάνω ή κάτω από το γόνατο, ώστε να αποκαλυφθεί η κοινή μηριαία αρτηρία ως αρτηρία παροχής και μια κατάλληλη περιφερική αρτηρία απορροής.
Για τη γεφύρωσή τους θα χρησιμοποιηθεί ένα φλεβικό ή συνθετικό μόσχευμα, το οποίο αφού τοποθετηθεί κάτω από το δέρμα, θα συρραφθεί κεντρικά στην αρτηρία παροχής και περιφερικά στην αρτηρία απορροής, μετά από διακοπή της ροής του αίματος με ειδικές λαβίδες αποκλεισμού.
Μόλις ολοκληρωθεί η συρραφή του μοσχεύματος, ο αγγειοχειρουργός σας θα αφαιρέσει τις λαβίδες αποκλεισμού και θα αποκαταστήσει τη ροή του αίματος στο πόδι, έχοντας παρακάμψει το κώλυμα.
Οι ανωτέρω παρακάμψεις ακολουθούν την φυσιολογική πορεία της ροής των αρτηριών στο ανθρώπινο σώμα και, όπως αναφέρθηκε, ονομάζονται ανατομικές παρακάμψεις. Εκτός από αυτές, υπάρχουν παρακάμψεις στις οποίες το παρακαμπτήριο μόσχευμα συνδέει δύο αρτηρίες που δεν βρίσκονται εν σειρά.
Παραδείγματα είναι η μηρο-μηριαία παράκαμψη (στην οποία το παρακαμπτήριο μόσχευμα συνδέει τη μηριαία αρτηρία του ενός ποδιού με τη μηριαία αρτηρία του άλλου ποδιού) και η μασχαλο-μηριαία παράκαμψη (στην οποία το παρακαμπτήριο μόσχευμα συνδέει την μασχαλιαία αρτηρία του ενός χεριού με τη μηριαία αρτηρία του σύστοιχου ποδιού).
Κατά την εισαγωγή του ασθενούς στην αναισθησία, τοποθετούνται καθετήρες σε φλέβες των χεριών ή του τραχήλου και ουροκαθετήρας. Στην αορτομηριαία παράκαμψη χρειάζεται να τοποθετηθεί και ρινογαστρικός σωλήνας.
Μόλις ο αγγειοχειρουργός σας ολοκληρώσει την παράκαμψη, πριν συρράψει τα τραύματα, ελέγχει για να βεβαιωθεί ότι η παράκαμψη λειτουργεί σωστά και ότι η κυκλοφορία στο πόδι έχει βελτιωθεί.
Τι συμβαίνει μετά από μια επέμβαση αρτηριακής παράκαμψης;
Ο ασθενής μεταφέρεται για λίγη ώρα στην αίθουσα ανάνηψης, για να βεβαιωθεί η ιατρική ομάδα ότι δεν παρουσιάζετε άμεσες επιπλοκές και στη συνέχεια θα μεταφερθείτε στο τμήμα νοσηλείας ή σπανιότερα στη μονάδα εντατικής θεραπείας για μερικές ημέρες.
Για 1-2 ημέρες δεν θα σας επιτραπεί να σηκωθείτε από το κρεβάτι και θα χρειάζεστε συχνή παρακολούθηση τόσο της γενικής κατάστασης, όσο και της κυκλοφορίας των ποδιών. Μόλις ο ιατρός σας είναι ικανοποιημένος με την πορεία σας, θα σας επιτρέψει να σηκωθείτε από το κρεβάτι για να περπατήσετε και να καθίσετε στην καρέκλα.
Όσο περνούν οι ημέρες, οι καθετήρες σιγά σιγά θα αφαιρούνται και θα μπορείτε να επιστρέψετε σταδιακά σε κανονική δίαιτα.
Όταν ο ιατρός σας είναι ικανοποιημένος με την πρόοδό σας, θα σας επιτρέψει να πάτε στο σπίτι. Τα ράμματα αφαιρούνται σε 7-10 ημέρες και το πόδι σας είναι φυσιολογικό να είναι πρησμένο για μερικές εβδομάδες μετά από την επέμβαση.
Για να βελτιωθεί το πρήξιμο του ποδιού, καλό είναι να μην περνάτε πολλή ώρα με το πόδι σας κρεμασμένο και κάθε ημέρα να περπατάτε 3-4 φορές την ημέρα, χωρίς να κουράζετε το πόδι σας ιδιαίτερα και χωρίς να στέκεστε όρθιος.
Είναι φυσιολογικό, ακόμη να αισθάνεστε πόνο σε διάφορα σημεία του ποδιού, ειδικά στα σημεία που υπάρχουν τομές και φυσιολογικά οι πόνοι που αισθάνεστε θα γίνονται κάθε ημέρα και λιγότερο έντονοι.
Ενημερώστε άμεσα το γιατρό σας, αν ξαφνικά το πόδι σας αρχίσει να πονάει, αλλάξει χρώμα και γίνει άσπρο, αν μουδιάσει και αν γενικά εμφανιστούν συμπτώματα που δεν υπήρχαν.
Μπάνιο μπορείτε να κάνετε μετά την κοπή των ραμμάτων και μέχρι τότε μπορείτε να πλένεστε τοπικά, αποφεύγοντας να βρέχετε τα τραύματά σας. Φορέστε άνετα ρούχα, ώστε να μην τρίβονται τα τραύματά σας στα ρούχα σας και σιγά σιγά θα μπορείτε να επιστρέψετε στις φυσιολογικές σας δραστηριότητες.
Υπολογίστε ότι θα χρειαστείτε περίπου 6-8 εβδομάδες για να επιστρέψετε στην εργασία σας και για να οδηγήσετε.
Ποιες είναι οι επιπλοκές από μια χειρουργική αρτηριακή παράκαμψη;
Οι συχνότερες επιπλοκές είναι η αιμορραγία, οι λοιμώξεις και το να μην λειτουργήσει ή να σταματήσει να λειτουργεί η παράκαμψη. Σε μερικές περιπτώσεις οι παρενέργειες αυτές είναι τόσο σοβαρές, ώστε μπορεί να χρειαστεί να ξαναμπεί ο ασθενής στο χειρουργείο ή να χάσει το σκέλος του. Σπανιότερες είναι οι βλάβες σε νεύρα ή σε γειτονικά όργανα, κατά τις αποκαλύψεις των αρτηριών.
Όπως σε κάθε περίπτωση αναισθησίας για χειρουργείο μπορεί να συμβεί θρόμβωση του αίματος σε φλέβες των κάτω άκρων και πνευμονική εμβολή, προβλήματα του αναπνευστικού ή καρδιαγγειακές επιπλοκές, οι οποίες μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνες. Όπως σε κάθε μείζονα επανορθωτική αρτηριακή παρέμβαση οι επιπλοκές μπορεί να είναι πολύ απειλητικές.
Για το λόγο αυτό, ο ασθενής θα πρέπει να είναι ενήμερος και ότι ο ιατρός του κρίνει ότι ο εγχειρητικός κίνδυνος είναι μικρότερος από το προσδοκώμενο όφελος από τη βελτίωση της αρτηριακής κυκλοφορίας, δηλαδή ότι είναι αποδεκτός.
Πόσο αποτελεσματική είναι η χειρουργική αρτηριακή παράκαμψη των κάτω άκρων;
Μετά από μια επιτυχημένη επέμβαση παράκαμψης, τα συμπτώματα της Χρόνιας Απειλητικής για το Σκέλος Ισχαιμίας θα υφεθούν. Αν πονούσε το πόδι σας κατά τη βάδιση, μετά από επιτυχή παράκαμψη δεν θα πρέπει να μην πονάτε ή έστω να περπατάτε μεγαλύτερη απόσταση χωρίς πόνο σε σχέση με πριν.
Τα αποτελέσματα όλων των παρεμβάσεων για αύξηση της παροχής αίματος είναι καλύτερα σε ασθενείς που δεν καπνίζουν, σε αυτούς που ρυθμίζουν τους λοιπούς παράγοντες κινδύνου (υπέρταση, υπερλιπιδαιμία, σακχαρώδης διαβήτης κλπ.), ασκούνται τακτικά και προσέχουν την διατροφή και την κατανάλωση αλκοόλ.
Σε τακτά χρονικά διαστήματα, ανάλογα με την πρακτική του κάθε αγγειοχειρουργού, θα πρέπει να επανεξετάζεστε ώστε να βεβαιωθεί ότι όλα λειτουργούν όπως πρέπει, τόσο κλινικά, όσο και με triplex αρτηριών κάτω άκρων.